Profesor Jan Łopuski Kustoszem Pamięci Narodowej

Tytuły Kustosza Pamięci Narodowej zostaną przekazane tegorocznym laureatom w połowie czerwca.

Prof. dr hab. Jan Łopuski urodził się 3 stycznia 1917 r. w rodzinie o silnych tradycjach patriotycznych. W 1935 r. rozpoczął studia w Akademii Handlowej i na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego. Dyplom magistra uzyskał w 1939 r. Po wybuchu wojny zaciągnął się do wojska jako ochotnik. Służył w 24. Dywizji Piechoty. Uniknął niewoli, a na początku 1940 r. wstąpił w szeregi tworzącej się armii podziemnej, służąc w Inspektoracie Rejonowym Rzeszów ZWZ-AK. W 1943 roku mianowany został na ppor. czasu wojny. Brał udział w licznych akcjach dywersyjnych, uczestniczył w przyjmowaniu zrzutów, zostając w maju 1944 roku oficerem broni i przerzutów podziemnych Inspektoratu Rejonowego Rzeszów AK. Uczestniczył w akcji "Burza".

Za swoją działalność bojową został odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari. Po zajęciu Polski przez wojska sowieckie kontynuował swoją działalność konspiracyjną i bojową w strukturach podziemia. Został aresztowany pod koniec 1944 r. przez sowiecki kontrwywiad wojskowy, a następnie wysłany do łagrów, gdzie pracował m.in. w kamieniołomach. W 1945 r. został zwolniony i wrócił na Rzeszowszczyznę. Nawiązał ponownie kontakt z konspiracją i za zgodą swojego przełożonego ppłk. Łukasza Cieplińskiego wyjechał na Zachód. Podjął służbę w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie.

W 1947 r. wrócił do kraju i podjął pracę w charakterze m.in. adwokata. Od 1971 r. był pracownikiem Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. W 1984 r. otrzymał tytuł profesora zwyczajnego. Jest autorem ok. 250 publikacji, głównie z zakresu prawa morskiego. 10 listopada 2000 r. otrzymał tytuł Honorowego Obywatela Rzeszowa. W 2006 r. Senat UMK przyznał mu wyróżnienie Convallaria Copernicana ("Konwalię Kopernikańską) za olbrzymi wkład w prace uczelni.

Jednocześnie od lat 80. XX w. prof. Jan Łopuski angażował się w upamiętnienie historii najnowszej Polski. Jest opiekunem pamięci ppłk. Łukasza Cieplińskiego w innych oficerów organizacji Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość. Jest animatorem i uczestnikiem licznych spotkań z kombatantami i młodzieżą, której zaszczepia wartości w myśl hasła "Bóg, Honor, Ojczyzna". Od lat dokumentuje losy żołnierzy podziemia małopolskiego. Przygotował m.in. książkę "Losy Armii Krajowej na Rzeszowszczyźnie (sierpień-grudzień 1944). Wspomnienia i dokumenty". Opracowanie napisane w okresie stanu wojennego ukazało się drukiem w 1990 r. Jest życzliwym krytykiem prac młodego pokolenia historyków, a także ich mentorem.

W roku 2007 wydał książkę pt. "Pozostać sobą w Polsce Ludowej. Życie w cieniu podejrzeń". Jest to dzieło unikalne, oparte na dwóch rodzajach źródeł - własnych wspomnieniach oraz dokumentach komunistycznego aparatu represji. Dzięki temu nabrało ono swoistej wartości. To zderzenie archiwaliów z własną pamięcią spowodowało, że powstało dzieło prawdziwe i krytyczne, które zachowuje obraz przemian społecznych i politycznych Polski komunistycznej.

źródło: UMK