Wystawa magia grafiki japońskiej

Udostępnij

kategoria: wystawy / wernisaże / targi

Ekspozycji Magia grafiki japońskiej będzie towarzyszył aneks obrazujący dawną grafikę japońską.

Zaprezentowany zespół 12 drzeworytów pochodzi ze zbiorów graficznych Muzeum Okręgowego im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy. Początek tej skromnej kolekcji stanowiły dary dla bydgoskiego Muzeum Miejskiego z 1924 roku – prof. Masami Koga z Cesarskiego Uniwersytetu w Kioto oraz porucznikowej Zaleskiej z Bydgoszczy. Ten niewielki zespół przybliża zagadnienie specyficznego nurtu japońskiego drzeworytu, określanego nazwą ukiyo-e. Jednocześnie, w kontekście wystawy współczesnej grafiki, w wymiarze ogólnym obrazuje olbrzymie zmiany kulturowe w Japonii, a w węższym – ewolucję grafiki.

Terminem ukiyo-e, oznaczającym „obraz przepływającego świata”, określa się gatunek w malarstwie i drzeworycie japońskim, powstały w kręgu kultury mieszczańskiej. Jednym z przejawów tej kultury był styl życia koncentrujący się w dzielnicach rozrywek wielkich miast, m.in. w Yoshiwarze w pobliżu Edo (dzisiejsze Tokio). Tematyka zawężona była do ukazywania życia toczącego się w teatrach, herbaciarniach i domach publicznych, a jej bohaterami byli głównie aktorzy, gejsze, kurtyzany, żonglerzy i zapaśnicy sumo. Ale drzeworyty ukiyo-e to także przedstawienia historyczne i legendarne, sceny z życia samurajów, cykle ukazujące widoki miast i świątyń, sceny obrazujące życie religijne i święta ludowe oraz pejzaże. Do najpopularniejszych wątków należały wizerunki pięknych kobiet i portrety aktorów plebejskiego teatru kabuki.

Gatunek ukiyo-e, powstały na początku XVII, a istniejący do schyłku XIX wieku, przechodził ewolucję w zakresie ikonografii i techniki, a etapy jego rozwoju wyznaczały nazwiska mistrzów i nazwy szkół. W obrębie tematyki niektóre przedstawienia są typowe dla określonych szkół, m.in. portrety aktorów występowały najczęściej w pracach artystów ze szkoły Torii, tematyka teatralna pojawiała się w planszach szkoły Katsukawy z końca XVIII wieku. Jedną z największych i najdłużej działających szkół była szkoła Utagawa, której przedstawicielem był m.in. Utagawa Kunisada, autor prezentowanych plansz, m.in. portretu Japonki z bębenkiem.
W końcu XVIII wieku w drzeworycie ukiyo-e pojawił się nowy temat – pejzaż, a jego najwybitniejszym twórcą był Utagawa Hiroshige. Prezentowany zestaw sześciu plansz jego autorstwa przybliża specyfikę krajobrazów oddających ulotne piękno przyrody i zmienność pór roku. Niektóre z plansz pochodzą ze słynnych cykli graficznych – 53 stacje Tōkaidō i Sto widoków Edo. W drzeworytach pejzażowych obok serii tematycznych często pojawiały się te same motywy, np. góra Fudżi ukazywana w różnych porach roku.
Najwcześniejszy z prezentowanych drzeworytów Farbiarze przy pracy autorstwa Hokusai Katsushika prawdopodobnie stanowi ilustrację do jednej z jego licznych książek.

Początkowo drzeworyty ukiyo-e były czarno-białe (sumizuri-e), następnie ręcznie kolorowane żółcią, cynobrem, rzadziej zielenią („pomarańczowe obrazy” – tan-e). Dodawany do barwnika klej wpływał na efekt połysku przypominający lakę („lakowe obrazy” – urushi-e). Kolejną odmianą techniki były drzeworyty, w których przeważały cieliste róże („czerwone obrazy” – beni-e). W latach czterdziestych XIX stulecia odkryto metodę odbijania koloru bezpośrednio z klocka, przy czym początkowo były to dwa lub trzy kolory – różowy, zielony i żółty (benizuri-e); do każdego koloru stosowano odrębną matrycę. W 1765 roku wprowadzono metodę wycinania znaczników w narożach klocka, umożliwiającą precyzyjne rozmieszczenie kolorów na odbitce. Od tego czasu wielobarwne plansze („brokatowe obrazy” – nishiki-e) zdominowały japoński drzeworyt.

Drzeworyt ukiyo-e stanowił wynik współpracy czterech osób – wydawcy, artysty (malarza), snycerza i drukarza. Wydawca zamawiał temat, określał nakład i cenę, koordynował pracę pozostałych wykonawców i finansował przedsięwzięcie. Praca malarza obejmowała wykonanie projektu w postaci konturowego rysunku na papierze i dobór barwników. Według rysunkowego wzoru, naklejonego na drewniany klocek, snycerz wycinał rysunek, osobno dla każdego koloru kompozycji. Odbitki wykonywał drukarz. Na drzeworytach ukiyo-e znajdują się znaki wydawcy i autora projektu oraz znaki cenzorskie, zezwalające na rozpowszechnianie grafiki.

oprac. Barbara Chojnacka
Muzeum Okręgowe im. Leona Wyczółkowksiego w Bydgoszczy

Wystawa do 02.01.2011r.

ostatnia zmiana: 2010-11-16