Terytorium Komanczów - wystawa Anny Baumgart

Tytuł wystawy - zaczerpnięty z książki Arturo Péreza-Reverte, będącej refleksją nad doświadczeniami korespondenta wojennego - jest pojęciem używanym na określenie przestrzeni niebezpiecznych, gdzie lepiej się nie zapuszczać. Na "terytorium Komanczów" stale odczuwa się realne zagrożenie i atmosferę napięcia. W takich warunkach siłą rzeczy otoczenie można obserwować tylko wyrywkowo. Choć dokonywany tu ogląd rzeczywistości jest migawkowy, uzyskiwany obraz zdarzeń paradoksalnie staje się przez to dużo prawdziwszy i bardziej sugestywny.

W swojej twórczości Baumgart decyduje się na eksplorację historycznych i kulturowych przestrzeni, których badanie obarczone jest dużym ryzykiem. Krąg jej zainteresowań stanowią - jak stwierdził historyk sztuki, prof. Andrzej Turowski - nisze "wielkich spraw". Artystka pozostaje otwarta na to, co marginalizowane, a zmiana perspektywy i przyjęcie innego punktu widzenia pozwala jej na podważenie dominującego sposobu percepcji rzeczywistości, naznaczonego przez mity, stereotypy i kulturowe klisze. W swoich filmach dotyka problemu poznania / zrozumienia, które nie ogranicza się tylko do bazowania na faktach. Artystka podąża bowiem za przekonaniem, że naszą wizję świata i przeszłości kreują nie tylko konkretne wydarzenia, opowieści, dokumenty czy symbole, ale także niedopowiedzenia i wyobrażenia, które powstają na bazie docierających do nas strzępów informacji.

Na wystawie w Wozowni zobaczymy m.in. kultową już opowieść Zdobywcy słońca (2012) o pociągu ze sztuką propagandową, jadącym w 1920 r. z Moskwy do Berlina, czy też filmowe narracje o pamięci i zapominaniu (Świeże wiśnie z Appendix; Synekdocha). Ważnym elementem pokazu jest także jedna z najnowszych realizacji wideo artystki - Ciemna materia sztuki (2015), traktująca o współczesnym artworldzie i (nie)obecności w powszechnej świadomości artystów, którzy nie odnieśli medialnego sukcesu. Tytuł filmu odnosi się do pojęcia, jakie ukuł Gregory Scholette - amerykański artysta i teoretyk. Określa ono zjawisko koncentracji uwagi odbiorców i krytyków na nielicznej grupie artystów gwiazd, podczas gdy całą resztę pomija się jako ową "ciemną materię sztuki". Obecność i działalność tych, którzy są powszechnie niedostrzegani, jest jednak konieczna, ponieważ to oni stanowią koło zamachowe całego systemu. W swoim filmie Baumgart prosi wybitnych polskich badaczy o skomentowanie tej prawidłowości, a także przedstawia sylwetki dziesięciu artystów działających w Sopocie, zadając im pytanie, jak fakt bycia na marginesie przekłada się na ich codzienne funkcjonowanie.

Prace Baumgart łączy przede wszystkim to, że artystka gra w nich z konwencją filmu dokumentalnego. Wykorzystuje fragmenty już wcześniej istniejących materiałów (np. ujęcia znalezione w kronikach filmowych czy fabułach), ale kreuje także od podstaw obrazy tylko udające reportaże. Filmy Baumgart, które są mieszanką faktów, mitów, wizji i fantazji, nie utrwalają niczego, lecz stanowią pokłosie dialogu między świadectwem przeszłości a osobistym doświadczeniem. Jak stwierdziła filmoznawczyni Iwona Kurz, artystka zajmuje w nich stanowisko aktywnego i krytycznego mnemona, czyli osoby odpowiedzialnej w danej społeczności za pamiętanie.

Anna Baumgart - artystka postkonceptualna, reżyserka i scenografka. Doktor sztuki. W 1995 roku nagrodzona za wybitny debiut przez wojewodę gdańskiego. Wielokrotna stypendystka Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Fundacji Kultury. Wystawiała w kraju i zagranicą, m.in.: w Brooklyn Museum w Nowym Jorku, NKB i Kunstwerke w Berlinie, Museum On The Seam w Izraelu, Casino Luksemburg w Luksemburgu, CCA w Moskwie, Zachęcie - Narodowej Galeria Sztuki oraz Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski w Warszawie. Jej prace znajdują się w prestiżowych kolekcjach sztuki, m.in: Hauser & Wirth, FRAC Poitou-Charentes, zbiorach Zachęty - Narodowej Galerii Sztuki, Śląskiego Muzeum Sztuki czy Parlamentu Europejskiego. Jej realizacje pokazywane były na wielu festiwalach filmu, sztuki wideo i dokumentu. Świeże wiśnie z 2010 r. prezentowano na Videobrasil w São Paulo, Videonale w Bonn, w ramach Era Nowe Horyzonty WATCH DOCS oraz Impakt. Film ten został także uhonorowany nagrodą publiczności dla najlepszego filmu wideo na festiwalu Loop w Barcelonie. Z kolei obraz Zdobywcy słońca pokazywany był w Jewish Museum w Nowym Jorku, na European Media ArtFestival w Osnabrück, Monstrainvideo Milano czy festiwalu Nowe Horyzonty we Wrocławiu. Artystka została zaproszona do zaprezentowania tego filmu także na Manifesta 10 w Petersburgu, jednak z przyczyn politycznych (inwazja Putina na Ukrainę) zdecydowała się zbojkotować tę finansowaną przez administrację rządową wystawę.

Wydarzenia towarzyszące wystawie:

/ Panel dyskusyjny

15.10.2016 (sobota), godz. 12.00

wstęp wolny

prowadzenie:

dr Katarzyna Bojarska - absolwentka Miedzywydziałowych Indywidualnych Studiów Humanistycznych na Uniwersytecie Warszawskich oraz studiów doktoranckich w Szkole Nauk Społecznych PAN. Od 2008 roku zatrudniona na etacie asystenckim w Instytucie Badań Literackich PAN. Znana także jako tłumaczka. Jej zainteresowania badawcze obejmują porównawczą analizę współczesnej literatury, sztuki i teorii w kontekście reprezentacji i krytycznej recepcji przeszłości, z uwzględnieniem jej pomijanych aspektów. Szczególną uwagę kieruje na dzieła artystyczne i literackie, które można traktować jako "obiekty teoretyczne", prace, które prowadzą do wypracowania nowych ram teoretycznych i interpretacyjnych, nie zaś ilustrują już istniejące modele czy koncepcje. Autorka książki Wydarzenia po Wydarzeniu. Białoszewski-Richter-Spiegelman wydanej w 2012 roku.

paneliści:

dr hab. Małgorzata Radkiewicz - doktor habilitowana, filmoznawczyni związana z Instytutem Sztuk Audowizualnych Uniwersytetu Jagiellońskiego. Zajmuje się problematyką tożsamości kulturowej we współczesnym kinie i w sztukach wizualnych. Prowadzi badania nad twórczością kobiet w kinie, fotografii i w sztuce. Wyrazem jej zainteresowań są publikacje: "Władczynie spojrzenia". Teoria filmu a praktyka reżyserek i artystek (2010) oraz jej najnowsza książka: Oblicza kina queer (2014). Stypendystka Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w roku 2015, wynikiem przeprowadzonego projektu będzie książka: Modernistyki o kinie. Kobiety w polskiej krytyce i publicystyce filmowej 1918-1939. Członkini Polskiego Towarzystwa Kulturoznawczego, którego jest wiceprezeską oraz Polskiego Towarzystwa Badań nad Filmem i Mediami.

dr hab. Marcin Jaranowski - absolwent filozofii na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Obecnie doktor habilitowany i pracownik Zakładu Aksjologii i Etyki Społecznej w Instytucie Filozofii UMK. Rys charakterystyczny jego badań stanowią interpretacje, które konfrontują tradycyjne problemy religii oraz etyki z najnowszymi teoriami filozoficznymi. Aktualnie prowadzi badana z zakresu filozofii zła. Publikował m.in. w "Znaku", "Przeglądzie filozoficznym" i "Ruchu filozoficznym". Autor książki Rekonstrukcja zła. Etyczne aspekty opresji w świetle refleksji "ocalonych" (Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń 2015).

/ Oprowadzanie po wystawie Anny Baumgart Terytorium Komanczów

23.10.2016 (niedziela), godz. 12.00

wstęp wolny

prowadzenie: Maria Niemyjska

/ Edwin Bendyk, O wystawie - spotkanie / oprowadzanie

29.10 (sobota)

wstęp wolny

Edwin Bendyk - dziennikarz, publicysta, pisarz, zawodowo związany z tygodnikiem Polityka. Autor książek: Zatruta studnia. Rzecz o władzy i wolności (W.A.B., 2002), Antymatrix. Człowiek w labiryncie sieci (W.A.B, 2004), "Miłość, wojna, rewolucja. Szkice na czas kryzysu" (W.A.B, 2009) oraz "Bunt Sieci" (POLITYKA, 2012) oraz współautor książki Jak żyć w świecie, który oszalał. Prowadzi na Uniwersytecie Warszawskim w ramach DELab Laboratorium Miasta Przyszłości. Wykład w Collegium Civitas, gdzie kieruje Ośrodkiem Badań na Przyszłością. W Centrum Nauk Społecznych PAN prowadzi seminarium o nowych mediach. Członek Polskiego PEN Clubu.