O DZIELE PROF. JABŁOŃSKIEGO

W tym roku prof. dr hab. Józef Szudy z UMK wygłosi prelekcję pt. "Aleksander Jabłoński, luminescencja i bracia Wawiłow". Początek o godz. 17.15 w sali 26 w siedzibie Wydziału Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej przy ul. Grudziądzkiej 5/7.

W pierwszej części wykładu zostaną skrótowo omówione najważniejsze fakty z historii badań nad zjawiskami luminescencji, poczynając od pionierskiej pracy sir George'a Stokesa poprzedzającej odkrycia Eilharda E. Wiedemanna, Jeana i Francisa Perrin, Petera Pringsheima oraz Siergieja I. Wawiłowa. Dzięki nim w końcu lat 20. minionego wieku ustalono szereg reguł empirycznych opisujących zjawiska luminescencji. Nie był jednak znany ich mechanizm. To powodowało, że w owym czasie zjawiska te nie znajdowały teoretycznego wyjaśnienia. W 1933 r. Aleksander Jabłoński opublikował w "Nature" pracę, w której zaproponował diagram poziomów energetycznych cząsteczki barwnika, który - jak się później okazało - pozwalał na wytłumaczenie trzech form świecenia luminescencyjnego: fluorescencji, fosforescencji i fluorescencji opóźnionej.

Mimo upływu 83 lat od swego powstania, diagram Jabłońskiego wytrzymał próbę czasu i obecnie stanowi fundament, na którym opierają się takie dziedziny jak fotofizyka molekularna, fotochemia i fotobiologia. Ma on także znaczenie w onkologii jako podstawa terapii fotodynamicznej. Jabłoński wielokrotnie podkreślał, że tworząc swój diagram opierał się na wynikach badań Siergieja I. Wawiłowa, z którym się zaprzyjaźnił i aż do wybuchu II wojny światowej prowadził współpracę. Współpraca ta została gwałtownie przerwana po wejściu w dniu 17 września 1939 r. Armii Czerwonej na terytorium Polski, w wyniku czego Jabłoński został aresztowany przez NKWD i osadzony w obozie w Kozielsku. W tym samym czasie wskutek intryg Trofima Łysenki został aresztowany Nikołaj I. Wawiłow, starszy brat Siergieja, wybitny botanik i genetyk, który następnie został skazany przez Sąd Najwyższy ZSRR na karę śmierci. W czasie wykładu prof. Szudy zwróci uwagę na pewne aspekty tej sprawy, stanowiącej dramatyczny przykład patologii życia naukowego w systemie stalinowskim. Poda ponadto argumenty, pozwalające rozpatrywać losy Jabłońskiego i Nikołaja Wawiłowa łącznie.

Prof. Józef Szudy jest specjalistą w dziedzinie fizyki atomowej i molekularnej, optyki i spektroskopii oraz fizyki zderzeń atomowych. Urodził się w 1939 roku w Zalesiu k/Szubina. Studia na kierunku fizyka ukończył w roku 1962 na Wydziale Matematyki, Fizyki i Chemii UMK, na tym samym Wydziale uzyskał w roku 1968 stopień doktora nauk fizycznych. Promotorem rozprawy doktorskiej był prof. Aleksander Jabłoński. Stopień naukowy doktora habilitowanego w zakresie fizyki uzyskał w 1977 r., a tytuł profesora nauk fizycznych w roku 1987.